Kantoor Jongerius , Utrecht

Met het onthullen van de enorme klok op de voorgevel door Utrechts burgemeester Jan van Zanen en gedeputeerde van de provincie Utrecht Mariëtte Pennarts is het volledig gerestaureerde en duurzame Rijksmonument uit 1936 in mei 2018 officieel in gebruik genomen.

Heilijgers heeft in 2012 de restauratie van Villa Jongerius afgerond. Op grond van bewezen kwaliteit en plezierige samenwerking heeft de opdrachtgever vrij snel daarna het bouwteam gevormd voor de restauratie van het Kantoor. In nauwe samenwerking met de Stichting, Blauw Architecten en Constructiebureau De Prouw heeft Heilijgers de bestaande constructie in kaart gebracht, maatregelen getroffen om de sloop van de omliggende gebouwen mogelijk te maken en is het restauratieplan uitgewerkt. Daarbij zijn voortdurend alternatieven voorgelegd aan het bouwteam. Ook voor de installaties waarvoor Lomans op voorspraak van Heilijgers een ontwerp heeft opgesteld. Deze manier van werken heeft geleid tot maximale invulling van de wensen van de Stichting binnen het beschikbare budget.

Voorbeeld project duurzaamheid
Het restauratietraject heeft een looptijd van ongeveer drie jaar gehad en er is meegewerkt aan de duurzaamheidspilot voor Rijksmonumenten van het ministerie van OC&W. Door de unieke en complexe aanpak is het project ook in de kijker gespeeld bij partijen als de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de gemeentelijke Monumentenzorg. Hierdoor heeft het een bijzondere status binnen de pilot gekregen en wordt het gezien als één van de voorbeeldprojecten.

Het heeft dan ook geresulteerd in een gebouw wat zijn opvallende uiterlijk van weleer volledig heeft teruggekregen, met achter de façade een uitgebalanceerd energiezuinig en gasloos systeem. Het dak en alle gevels zijn voorzien van een warme isolatiedeken terwijl het dak ook nog eens volledig is gevuld met zonnepanelen die het gebouw volledig, op de horecakeuken na, van energie kunnen voorzien. Er zijn luchtwarmtepompen geïnstalleerd waarmee het gebouw zowel verwarmd als gekoeld kan worden.

Prijs Industrieel Erfgoed FIEN
Jongerius ontving in maart 2022 de erfgoedprijs van FIEN (Federatie Industrieel Erfgoed Nederland) voor de restauratie van het voormalig Hoofdkantoor.

De award van de koepel van vrijwilligersorganisaties is bedoeld voor particuliere initiatieven voor behoud van industrieel erfgoed.

“Het gebouw”, aldus de jury, “vormt een prachtige eenheid met de eerder al gerestaureerde villa van Jan Jongerius en de bijbehorende pergola met zichtas op het kantoor. Het gebouw, nu evenementen- en vergadercentrum, is binnenin zorgvuldig vormgegeven, met veel foto’s van de geschiedenis van het bedrijf. Het cultuurhistorisch belang voor de stad Utrecht en voor de geschiedenis van de automobiliteit is groot”.

Unieke historie
De Utrechtse Jan Jongerius (1888-1941) bouwde in korte tijd een imposant industrieel imperium op. Hij was begonnen als tuinder in het bedrijf van zijn ouders maar groeide vrij snel uit tot een flamboyant zakenman. Hij werd carrosseriebouwer, brandstoffenverkoper en Ford dealer (de grootste van Nederland). Hij werd wereldreiziger, was devoot katholiek met een Pauselijke onderscheiding, weldoener, en werkgever met 700 man personeel in dienst. Hij was echtgenoot en vader van 10 kinderen, en nog en heel klein beetje tuinder. Hij bouwde zijn bedrijf eigenhandig op, letterlijk want bij zowel alle bedrijfsgebouwen als bij zijn woonhuis kwam er (bijna) geen architect aan te pas.

Het Jongeriuscomplex
Van het hele bedrijfsterrein gelegen aan het Merwedekanaal in Utrecht (destijds Jutphaas), resten nu alleen nog de woonvilla van het gezin Jongerius, de huidige Villa Jongerius en het voormalige hoofdkantoor. Niet onvermeld mag blijven de monumentale tuin welke tezamen met Villa Jongerius (destijds Bastiaanshof geheten) en het Jongerius Kantoor het Jongeriuscomplex wordt genoemd. Villa en kantoor zijn zeer opvallende verschijningen, alleen al door de bouwstijl en het kleurgebruik. In zowel de villa als in het kantoor zijn in enorme glas-in-loodpanelen het leven en werk van Jan Jongerius terug te vinden. Meerdere beroemde internationale bouwstijlen uit de jaren ’30 van de vorige eeuw zijn terug te vinden en de gebouwen zijn minstens zo flamboyant als de hoofdpersoon zelf.

Glas-in-lood en andere sporen van het verleden
Niet alleen het uiterlijk maar ook de overweldigende entree van het kantoorgebouw is hersteld. Hier bevindt zich het trappenhuis met origineel Italiaans marmer met daarachter een enorm glas-in-lood raam. In 1939, toen Jongerius gelijktijdig met het 25-jarig bestaan van zijn bedrijf het zilveren huwelijk met zijn echtgenote Heinnie vierde, kreeg hij het kunstwerk als bijzonder cadeau aangeboden door zijn personeel en enkele vrienden. Het glas-in-lood raam bestaat uit 60 verschillende panelen en heeft een totale oppervlakte van zo’n 35 m². Elk paneel van zo’n meter bij een halve meter geeft een voorstelling van Jongerius’ leven en van zijn bedrijfsactiviteiten.

Het Jongerius Kantoor is nu, net als Villa Jongerius, ingericht als evenementenlocatie. Door de restauratiearchitecten Roel Lichtenberg en Carin ter Beek van Blauw Architecten is het gebouw hiervoor geschikt gemaakt. Daarbij is rekening gehouden met de historie van de voormalige kantoorzalen en de showroom, met veel ramen en dientengevolge veel buitenlicht. Ook zijn er knipogen naar het verleden gemaakt door bijvoorbeeld het hergebruik van karakteristieke (ook door Jan Jongerius zelf ontworpen) stalen spanten uit één van de inmiddels gesloopte constructiehallen. Deze zijn te bewonderen boven de bar van het restaurant. Ook zijn er fraaie historische foto’s te zien van Jongerius’ familie en bedrijf en zijn de afbeeldingen op de vitrages gebaseerd op filmbeelden van de soms extravagante familiefeesten van Jongerius.

Toen het na de oorlog langzaam bergafwaarts ging met de Jan Jongerius N.V. tot het faillissement volgde in 1954 kwamen alle destijds bestaande gebouwen, loodsen, werkplaatsen, villa en hoofdkantoor in handen van het Ministerie van Defensie. In één van de later door Defensie nieuw gebouwde panden op het terrein is in 1980 vanuit het toen al behoorlijk in verval geraakte kantoor het glas-in-lood raam herplaatst. In 2006 is de Stichting Vrienden van het Jongeriuscomplex opgericht met als doel het gehele Jongeriuscomplex (Villa, tuin en kantoor) te restaureren en te behouden voor de toekomst. Vanaf het begin heeft deze stichting zich ook ingezet om het historische glas-in-lood raam zijn plek in het kantoor terug te geven en dat is tijdens de afgelopen restauratie gelukt.